Kurdish Diaspora
In the course of their turbulent history, the Kurds have experienced a series of deportations which resulted in the creation of a large number of scattered Kurdish communities, sometimes thousands of miles from Kurdistan.
Living evidence of these deportations still exist in countries as far apart as Kirghizia, Kazakhastan, Yemen, Somalia and Erythria. Communities that have retained their languages and customs are present in Turcomenia (40,000), Azerbaijan (150,000), Armenia (45,000), in Georgia (60,000) Afghanistan (200,000), Lebanon (80,000). One of the largest of these communities is that of Kurds deported by Shah Abbas in the 17th Century to Khorassan, in Eastern Iran, which, today, is almost 700,000 strong. They still use the Northern dialect (Kurmancî). The Kurdish communities in central Anatolia, formed from tribes deported from Southern Kurdistan to the provinces of Konya and Ankara by the Ottomans, have also preserved their language and customs.
The political events of the last few decades have driven millions of Kurds towards the great metropolitan centres like Istanbul, (3 million Kurds), Ismir, Adana and Mersin, in Turkey; Baghdad, in Iraq; Tehran and Tabriz, in Iran, to such an extent that it is estimated that, today, about a third of the Kurds live outside Kurdistan.
The formation of a Kurdish diaspora in Europe is a recent phenomenon. In the 1960s, Kurds from Turkey began arriving in Germany. the Benelux countries, Austria, Switzerland and France as immigrant workers under contracts based on inter-government agreements regarding immigrant labour. Following the Islamic Revolution in Iran in 1979, the Army coup d'état in Turkey in 1980 and the Iraqi regimes long drawn out and murderous extermination campaign against the Kurds (Anfal), successive waves of Kurdish political refugees arrived in Western Europe and, to a lesser extent, North America. The campaign, launched in 1992, of forced evacuation and destruction of Kurdish villages, coupled with a policy of political assassination of Kurdish elites by Turkish "death squads" and paramilitary forces, followed by the inter-Kurdish clashes in Iraqi Kurdistan after 1994, have increased the Kurdish exodus to Europe.
کورد نەتەوەیەکی گەورەی نیشتەجێی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستن کە ژینگە سەرەکییەکەیان بە کوردستان دەناسرێت کە بە سەر وڵاتانی ئێران و ئێراق و تورکیا و سوریا بەشکراوە و لە شاخەکانی ئاناتۆلی ھەتا زنجیرە چیای زاگرۆس درێژ دەبێتەوە. کوردەکان لە شوێنەکانی دیکەی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستیش بڵاوبوونەتەوە. ئامارێکی فەرمی لەسەر ژمارەی کوردەکان نییە بەڵام بە ٣٥ ملیۆن کەس مەزەندە دەکرێت. زمانی کوردەکان لقێکە لە زمانە
ھیندوئەورووپاییەکان. زۆربەی کوردەکان موسڵمانی شافعیین و ئەوەی دەمێنێتەوە موسڵمانی شیعە و یارسان و ئێزیدی و خاچپەرست و جوو و ئاشوورین
كورد كه ئهوڕۆ یەکێک لە گهورهترین نهتهوهی بێ نیشتمانی سهر گۆی زهوییه یهكێك له كۆنترین نهتهوهكانی ڕۆژههڵاتی نێزیك و ناوهڕاسته. سهرچاوهكهی دهگهڕێتهوه بۆ ناخی مێژوو. بهڵگه زانستییهكان پیشان دهدهن كه كوردستانیش مێژینهكهی دهگهڕێتهوه بۆ كانگهی كهونارایهكی ههره كۆن و دێرین.
له چاخی بهستهڵهكدا كه نێزیكهی نیو میلیۆن ساڵ پێش له ئێسته ڕووی دا و نزیكهی ٢٠٫٠٠٠ ساڵ پێش له زایین كۆتایی هات زۆربهی ناوچهكانی ئهورووپا و ئهمریكای باكووری داپۆشرابوون له سههۆڵ. ئهو دهمه ناوچه بیابانی و چۆڵهوانییهكانی ئهفریقا و مهڵبهنده وشكه عهرهبییهكان كهشێكی مامناوهندییان ههبوو. كوردستانیش كهش و ئاووههوایهكی بارانی و مامناوهندیی ههبوو.
ئادهمیزادی دێرین پهنای دهبرده بهر ئهشكهوتهكان بۆ زنج و دهشتهكان بۆ ڕاوگه و له ڕێی ڕاوهوه ژیانی خۆی دهبرده سهر. بۆیه ناچار دهبێ ئامێری لهبار دروست بكا كه له كاتی ڕاودا بهكاری بێنێ. له پێشدا بهردی تیژ و پاشان ئێسقانی بهكار دههێنا و بهرهبهره ئامێری نوێی ساز كرد.
بهم قۆناغهی مێژوو دهوترێ شارستانییهتی بهردی كۆن.
چاخی بهردین وا دابهش دهكهن:
بهردی كۆن: ئهم چاخه نزیكهی ٣٥٠ ههزار ساڵی خایاند. لهم سهردهمهدا تهوری بهردین و بهردی تیژ ساز كرا. لهم چاخهیه كه دهوترێ مرۆڤ شێوازی له مهیموون دهچوو. پاشماوهی ئهم شارستانییهته له یهك كیلۆمهتریی شاری چهمچهماڵ (له ساڵی ١٩٤٩دا) له ناوچهیهك به ناوی «بهردهبهڵهك» دۆزراوهتهوه.
(بهردی ناوهڕاست: لهم دهورانهدا مرۆڤی «نیاندهرتال» بهدی هات كه له ئهشكهوتهكاندا دهژیان. پاشماوهی ئهم مرۆڤ و شارستانییهته له چیاكانی كوردستان له ئهشكهوتی «شانهدهر» دۆزراوهتهوه كه دهكهوێته باشووری چیای «برادۆست»هوه كه زاڵه بهسهر ڕووباری «زابی گهوره» و زۆر له شاری «ڕهواندز»هوه دوور نییه. ئهو ئهشكهوته چوار قات بوو. له قاتی چوارهمدا ئاگردان و خۆڵهمێشی تێكهڵ به ئێسقان دۆزراوهتهوه كه نیشاندهری ئهوهیه كه مرۆڤ ئاگری ناسیوه. ههروهها تهور و ڕنه و ئامێری كونكردن له جنسی بهرد و ئێسقانی مرۆڤی نیاندهرتال دۆزراوهتهوه. ئهم قاته دهگهڕێتهوه بۆ حهفتا ههزار ساڵ پێش له ئێسته. له قاتی سێههمدا بهردی چهخماخ دهبینرێ كه دهگهڕێتهوه بۆ چاخی بهردی نوێ. مێژینهی ئهم قاته هی نزیكهی ٣٫٠٠٠ ساڵ پێشه و به «پیشهسازیی برادۆست» بهناوبانگه. له قاتی دووهمدا ههندێ ئامێری چاخی بهردی ناوهڕاست وهك چهقۆ، ڕنه، گورزی بهردی دهبینرێ. ههڵبهت نموونهی ئهم ئاسهوارانه له ههندێ شوێنی تر وهك نزیكهی سلێمانی و چهمچهماڵ و ڕهواندز و بێستوون و باكووری كوردستانیش دۆزراوهتهوه. له قاتی یهكهمدا پاشماوهی وا دۆزراوهتهوه كه نیشان دهدا مرۆڤ ئامێری نوێتر و جۆربهجۆرتری له بهرد ساز كردووه.
بهردی نوێ: دهستپێكی ئهم سهردهمه دهگهڕێتهوه بۆ ٣٥٫٠٠٠ ساڵ پێش. لهم چاخهدا، له بهرد و ئێسقانی قۆچ و عاجی فیل ههندێ ئامێری پێشكهوتووتر ساز كرا. به مرۆڤی ئهم سهردهمه دهوترێ «هوموساپینس» و به شارستانییهتهكهی دهڵێن «كرومانیۆن».
لێكۆڵینهوه و توێژینهوهی مێژینهناسی پیشانیان داوه كه ناوچهی كوردستان له چاخی بهرددا جێگهی ژیانی مرۆڤه سهرهتاییهكان بووه
.